Gebroken botten, verbrande huid en spookachtige verhalen: zo was het Kerstdiner in het Victoriaanse tijdperk
Als het vooruitzicht om de kerstdagen door te brengen met half onbekende familieleden die je met vragen bombarderen angstaanjagend lijken, troost je dan met de gedachte hoe de families van het Victoriaanse tijdperk diezelfde feestdagen doorbrachten (min of meer halverwege 1800).
Ook al hebben we uit die historische periode veel elementen geërfd rondom Kerstmis, zoals de boom, de geschenken of de liedjes, enkele tradities hebben we in een veel mildere vorm overgenomen.
Eén van deze is het spel genaamd "leeuwenbek", in het engels "snapdragon", erg populair in de winter maar vooral op kerstavond.
NB: De festiviteiten die in deze tekst worden beschreven, hebben niet noodzakelijk op ALLE families uit het Victoriaanse tijdperk betrekking; de gebruiken variëren volgens de sociale klasse en het traditionele patrimonium van elke familiegroep.
Het spel bestond uit het laten plaatsnemen van familie of vrienden rond een tafel, waarop een grote ondiepe schaal stond, een soort groot dienblad. Daarop werden rozijnen gelegd, maar soms ook amandelen, druiven of kleine pruimen.
Vervolgens werd de schaal gevuld met brandewijn, genoeg om de rozijnen te bedekken, en vervolgens werd het in brand gestoken.
Om alles meer scenografisch te maken, werden de lampen gedimd zodat de gezichten van de spelers werden verlicht door de spectrale gloed van de vlammen. Omstebeurten moest iedereen de rozijnen snel uit de bak nemen met hun handen en, terwijl ze warm waren, ze in hun mond stoppen om de vlam te doven voor het doorgeslikt werd.
Onnodig te zeggen hoe gevaarlijk dit was, zowel voor de mond als voor de mogelijkheid om brand te stichten door de druppels brandewijn die hier en daar met elke beweging als vurige pijlen heen en weer werden geslingerd.
Maar het spel was kennelijk erg leuk en zorgde voor hilariteit onder de gasten elke keer als een speler faalde in de gedurfde onderneming met de denkbare resultaten. Niets kondigde de komst van Kerst beter aan dan het zien van verbrande handen of pijnlijke tongen.
Snapdragon was niet het enige bloederige spel in het Victoriaanse tijdperk: er was ook het verschrikkelijke Blind Man’s Buff, waarin een man geblinddoekt was en de anderen moest achtervolgen. Als dit spel je niet bloederig lijkt, bedenk dan dat het in dit spel toegestaan was om de andere deelnemers op de grond te slaan in de furie van de jacht (bedenk ook dat er steeds alcohol gebruikt werd) en het was niet ongebruikelijk een arm of been te breken. Integendeel, de fracturen waren zo frequent dat geinsinueerd werd dat de traditie voort te zetten, het werk van orthopedische artsen was die zo verzekerd waren om veel botten te herstellen.
Er waren nog veel meer spelletjes tijdens de feestdagen, allemaal met min of meer bloedige of obscene gevolgen.
Kerstspellen zijn met de tijd veranderd, maar ook de literatuur: de Victoriaanse kerst was doordrongen van magie en mysterie. De verhalen die voor de open haard werden verteld, gingen over spoken en bovennatuurlijke wezens, waar groot en klein bang voor waren: een literair erfgoed dat heel anders is dan het onze, dat in de loop der jaren een wirwar van goede gevoelens en verhalen met een goed einde is geworden.
Kortom, veel van de oorsprong van onze kerstfestiviteiten zijn zeker te vinden in het Victoriaanse tijdperk, maar de traditie is veranderd: geen gebroken botten, verbrande tongen en macabere verhalen; daarvoor in de plaats, eindeloze diners en saaie gesprekken met een ver familielid. Als we er over nadenken, waren gebroken botten misschien toch niet zo gek.
