6 beroemde psychologische experimenten die je bestaande ideeën over de menselijke geest doen wankelen.
De mens is altijd al gefascineerd door hoe de geest werkt en wordt dit al tenminste twee eeuwen lang wetenschappelijk bestudeerd door de psychologie en psychiatrie in al hun stromingen. En toch ondanks al die kennis die op dit gebied is opgedaan, worden we maar steeds weer verbaasd door al de grilligheden. We hebben 6 beroemde psychologische experimenten verzameld die verrassende feiten, soms niet helemaal prettig, onthullen over de werking van de psyche.
1. Niet echte herinneringen
Hoe betrouwbaar is ons geheugen? Volgens enkele experts niet zo.
Professor Elizabeth Loftus onderzoekt al jaren hoe onze hersenen herinneringen produceren die niet echt zijn. Een van haar lievelingsexperimenten is om foto's te laten zien aan een getuige die een ongeluk heeft gezien en hem dan heel ander verhaal te vertellen dat kan verklaren wat hij ziet op de foto. Bijna altijd begint de onderzoeksdeelnemer te twijfelen aan zichzelf en heeft de neiging in de nieuwe versie van de feiten te gaan geloven. Een van de gebieden waar deze onderzoeken worden toegepast, en waar ook Loftus zich voor inzet, is het belang heroverwegen dat we hechten aan ooggetuigen in een rechtzaal.
2. Hoe duur is onze ziel?
Des te minder je ze betalen, des te gelukkiger verkoop je je ziel! Dit is het resultaat van een bijzonder psychologisch experiment. Onderzoekers vroegen een paar studenten om een tekstje te schrijven dat het gedrag goedpraatte van een agent die zijn macht had misbruikt tegen protesteerders. Sommigen kregen 10 euro, anderen maar 50 cent. Toch waren het degenen die het minst betaald kregen die de misdadiger het felst verdedigde. Hoe dat zo>
In wezen hebben de mensen die 50 cent hebben gekregen dat geld geïnterpreteerd als een redelijke vergoeding voor een kort tekstje en hebben zij de opdracht dus zo goed mogelijk voltooid. De mensen die daarentegen 10 euro hebben gekregen zien dat als corruptie en 'wreken' zij zich door hun ziel helemaal niet te verkopen.
3. Verwacht nooit iets van de mensenmeute.
Stel je voor dat je onwel wordt in de metro. Zou je veiliger voelen als je tijdens spitsuur bent omringd door mensen of als er gewoon een paar voorbijgangers zijn? In tegenstelling tot wat veel mensen misschien denken, is die ene afzonderlijke voorbijganger degene die te hulp zal schieten. Een reeks experimenten die zijn gedaan in een kamer vol met mensen, hebben aangetoond dat menigtes meer medelevend kijken naar mensen in moeilijkheden dan dat ze in actie komen, terwijl individuele mensen het gevoel krijgen ineens verantwoordelijk te zijn door de situatie.
4. Zou jij een waanzinnige kunnen herkennen?
Waarschijnlijk niet, aangezien het ook deskundigen is gebeurd dat ze jammerlijk hebben gefaald. In 1973 infiltreerde psycholoog Rosenhan in een psychiatrisch ziekenhuis samen met zes acteurs en deden ze alsof ze symptomen hadden van enkele mentale aandoeningen. Geen van de doktoren wist hen te ontdekken, en werden ze behandeld als volwaardige patiënten. Maar het verhaal gaat nog verder: toen de psycholoog eenmaal het bedrog aan het licht bracht, hebben de medici daar in de drie maanden die volgden en die inmiddels tot op het paranoïde af alert waren, uiteindelijk nog 41 extra bedriegers aangewezen onder de patiënten in het instituut. Het is jammer dat er niet meer bedriegers waren geïnfiltreerd en dat die 41 mensen gewoon echt ziek waren.
5. Waar is de moraal
Je kunt dit niet echt een volwaardig experiment noemen, maar een beroemd optreden van hedendaagse kunst. In 1974 trad Marina Abramovic op een wel heel bijzondere manier op in de Morra-galerie te Napels. Zij zat stil in het midden van een kamer en was omringd door allerlei soorten voorwerpen, met sommige kon je misdaden begaan zoals messen en pistolen, verder waren er onschuldige dingen als pennen of schoenen. Abramovic zei dat ze zes uur lang zou blijven zitten en dat ze aan het publiek de mogelijkheid zou laten om met haar de interactie naar eigen goeddunken aan te gaan. De resultaten waren welhaast tragisch: mensen in het publiek trokken haar kleren uit, raakten haar aan, en sloegen en verwondden haar. De verslagen lopen uiteen, maar ze werd gered door een van de weinigen die helder waren, terwijl er ook eentje was met de intentie om haar neer te schieten.
Dit optreden laat zien hoe weinig we mogen verwachten van het gedrag van mensen wat betreft consequenties en reacties, tenminste als het om een jonge weerloze vrouw gaat.
6. Als iemand je zegt dat iemand gek is, dan ga je dat ook zien.
Een beetje hetzelfde als nummer vijf, maar dan gebaseerd op een ander experiment. Vijfennegentig psychologie-experts werden in groepen verdeeld en moesten zij naar dezelfde opname luisteren: het was een acteur die het ijlen van iemand met schizofrenie nadeed. Tegen de eerste groep werd niets gezegd en konden zij geen helder beeld krijgen. Aan de tweede groep werd doorgegeven dat het een patiënt betrof die in behandeling was en diagnosticeerde iedereen bij haar schizofrenie zonder te twijfelen.
Trouwens: de eerste van deze twee beroemde vrouwen is de actrice Norma Talmadge en de laatste is Zelda Fitzgerald. Zou jij kunnen zeggen in wie er schizofrenie schuilgaat?
Het antwoord is de vrouw van de schrijver Francis Scott Fitzgerald, zij was ook schrijfster en leefde heel haar leven met schizofrenie.
Afbeelding: Wikimedia
