Ondergronds Helsinki: de kloonstad met kilometerslange tunnels en plekken om plezier te maken of een schuilplaats te zoeken
Denk even aan een apocalyptisch, dystopisch, catastrofaal scenario. Wat komt er dan bij je op? Een atoombom, een orkaan, een gewelddadige aardbeving? Er zijn veel van dit soort situaties waarin we kunnen fantaseren, en waarover literaire en cinematografische werken in de loop der jaren zeker hebben bijgedragen aan het creëren van de juiste beelden en verhalen.
In het ongelukkige geval dat een van deze vreselijke gebeurtenissen daadwerkelijk plaatsvindt, is er een stad die er niets van wil weten te verdwijnen. We hebben het over Helsinki, de Finse hoofdstad, die een echte replica van zichzelf bouwt... onder de grond. Dat klopt: sinds de Koude Oorlog zijn de Finnen begonnen met het graven van veel meer dan alleen bunkers, maar kilometers en kilometers aan omgevingen en tunnels waar het aan niets ontbreekt om te overleven, van verblijfplaatsen tot plekken om zich te vermaken. Klaar om deze stad in de stad te ontdekken?
Het begon allemaal in de jaren ’60, midden in de Koude Oorlog, toen de hoofdstad van Finland een groot en ambitieus project goedkeurde, dat voorzag in het, zonder er al te veel omheen te draaien, stedelijke ruimtes ondergronds na te bootsen. Zo begonnen de werkzaamheden en in de loop der jaren is Helsinki de enige stad ter wereld geworden met een ondergronds masterplan.
Hoogspanningsleidingen, rioleringen, luchtfiltersystemen: binnen een paar decennia, onder de huizen en straten met uitzicht op de Finse Golf, ontstond de waarschijnlijk grootste nucleaire schuilplaats die er bestaat, ook al zou het te simpel zijn om het zo te etiketteren en het is niet op deze manier dat de ontwerpers het willen definiëren.
Hoewel het project officieel door de autoriteiten werd gemotiveerd als noodzakelijk om het verkeer te ontlasten, is er in de loop van de tijd ook steeds meer sprake van een duidelijke intentie om burgers te beschermen tegen eventuele bedreigingen. De grootste? Ongetwijfeld degenen die uit Rusland komen, een land waarmee Finland meer dan 1.300 km grens deelt en waarmee in het verleden geen gebrek aan wrijving was.
De angst voor een mogelijke atoomaanval door de oosterse supermacht zou het werk tot op de dag van vandaag hebben versneld. Over de werkelijke omvang van het project heerst echter een gedeeltelijk aura van geheimhouding. Zeker is dat deze gekloonde stad tussen 20 en 80 meter onder zeeniveau plaats biedt aan meer dan 600.000 mensen, met alle faciliteiten die nodig zijn voor hun overleving en vermaak.
Zwembaden, sportscholen, kerken, winkels en horeca, bibliotheken, musea, auto-vriendelijke wegen en tunnels en nog veel meer. Het geheel wordt beschermd door een dikke laag granietsteen, die niet gemakkelijk uit te graven was maar die deze omgevingen praktisch ondoordringbaar maakt.
"Als er een bom zou vallen, merken we hieronder niets", legde een functionaris uit die bij het werk betrokken was. En inderdaad, de structuren en schuilplaatsen die onder Helsinki zijn gebouwd - waarvan minder dan een derde nu toegankelijk is voor het publiek - lijken ons in een post-apocalyptisch scenario te katapulteren.
Voorlopig worden de metro's van Helsinki echter gezien als een innovatieve en originele attractie, die de ontwikkeling van ongewone en beschutte collectieve omgevingen mogelijk maakt, die ook veel bezoekers trekt. Om maar een paar voorbeelden te noemen: het is indrukwekkend om een kerk als die van Temppeliaukio te bezoeken, of om te gaan zwemmen in het zwembad of een kartrit tientallen meters onder de grond te maken. Maar hier kan het, en het immense netwerk van tunnels blijft zich uitbreiden.
Het enige dat overblijft, is hopen dat het nog lang zal worden gebruikt voor vrijetijdsdoeleinden en niet als schuilplaats. Kende je deze bijzonderheid van Helsinki?
