De dansepidemie: de mysterieuze plaag die mensen dwong om maandenlang te dansen zonder te stoppen
Zelfs vandaag, na meer dan vijf eeuwen, wordt wat in Straatsburg plaatsvond, met een vleugje ironie, herinnerd als de langste dans in de geschiedenis. Zo gezegd, lijkt het misschien iets positiefs, een bijzondere en op de een of andere manier folkloristische gebeurtenis, ook al was het in werkelijkheid niet precies zo.
In feite hebben we het over een echte "plaag", een epidemie die na al die tijd geen plausibele verklaringen kan vinden, maar die vanwege zijn kenmerken wordt herinnerd als een werkelijk unieke pagina in de geschiedenis. Stel je de situatie voor: op een warme zomerdag gaat een vrouw de straat op en begint op een onhandige en nogal grappige manier te dansen, zonder te stoppen. Binnen een paar weken is ze niet meer alleen. Veel andere mensen, zoals zij, raken verstrikt in die waanzinnige bewegingen, totdat de situatie zo zorgwekkend wordt dat het de autoriteiten dwingt tot actie.
via The Guardian
Pieter Brueghel the Elder/Commons Wikimedia
We zijn in Straatsburg, in juli 1518, en de naam van de eerste vrouw die deze ongelooflijke ziekte opliep was, volgens wat door de eeuwen heen is overgeleverd, Troffea. Het was deze jonge vrouw die, zonder muziek of duidelijke motivatie, op straat begon te dansen, krampachtig en grotesk bewoog totdat ze, uitgeput, bewusteloos op de grond viel. Toen ze weer bij zinnen kwam, deed ze weer precies zoals voorheen en binnen een paar dagen was ze niet meer alleen.
Geleidelijk aan stroomden honderden andere mensen de straten van de Franse stad in en gedroegen zich op precies dezelfde manier. Eerst waren het jonge meisjes zoals Troffea, maar toen deden ook mannen en vrouwen van alle leeftijden mee aan de gekke dans. Wat gebeurde er? Het antwoord op deze vraag is verre van duidelijk, zelfs vandaag na meer dan 500 jaar.
De mensen die getroffen zijn door deze "dansepidemie" stopten nooit, op zijn zachtst gezegd een vreemd fenomeen waarvoor het stadsbestuur moest ingrijpen en maatregelen moest nemen. Velen van hen, uitgeput door te veel beweging, overleefden het niet eens, maar de drang om verwoed te bewegen was te sterk om te stoppen.
Student Association/Flickr - Not the actual photo
Artsen uit die tijd beschreven de plaag als "Straatsburgse dansende pest", en probeerden het destijds uit te leggen door het zinloze dansen te koppelen aan "oververhitting van het bloed in de hersenen". De officiële verboden die de overheid in de stad uitvaardigde, hadden geen zin: niemand mocht muziek maken, laat staan dansen, en toch bleven de mensen dat doen. Volgens de berichten uit die tijd lijkt de situatie in Straatsburg na ongeveer twee maanden genormaliseerd te zijn, toen de dansers werden overgebracht naar het heiligdom gewijd aan San Vito, in de heuvels bij Saverne. Het was daar dat hun uitgeputte voeten in rode schoenen werden gestoken en, volgens legendes, stopten de zieken geleidelijk met wild te bewegen.
Hoewel de dynamiek van wat er is gebeurd nooit volledig is opgehelderd, zijn er in de loop van de tijd verschillende veronderstellingen ontwikkeld op basis van meer wetenschappelijke en verifieerbare theorieën. In feite is er sprake geweest van massapsychose, een echte hysterie die grote delen van de bevolking van Straatsburg zou hebben getroffen, die in een soort collectieve "trance" kwamen, los van de realiteit, zichzelf ervan overtuigd dat ze op de een of andere manier bezeten waren en zich daarom ook zo gedroegen.
De bijzonderheid van deze gebeurtenis was in elk geval voldoende om vele legendes te voeden, met een religieuze en niet-religieuze achtergrond, voornamelijk gericht op de figuur van San Vito. Er werd namelijk gezegd dat de heilige, om zondaars te straffen, juist op die manier zijn woede op hen zou hebben geuit, aangezien de overlevenden op geen enkele manier konden verklaren waarom ze bleven dansen zonder te stoppen. Symptomen zoals die hier beschreven kunnen echter ook in verband worden gebracht met bepaalde neuropsychiatrische ziekten die worden veroorzaakt door specifieke bacteriën, misschien afkomstig van de tarwe die in het gebied wordt verbouwd en die de mechanismen van dans en collectieve psychose zouden hebben geactiveerd.
Er is nooit een bevestiging in deze zin gekomen, net zoals er zich nooit een andere soortgelijke episode heeft voorgedaan na die van Straatsburg in 1518. Een waar mysterie blijft daarom hangen rond deze merkwaardige epidemie. Kende je de geschiedenis ervan?
