Walvissen die stranden: alles wat we weten over waarom ze het doen
Het fenomeen dat verband houdt met de stranding van walvissen en grote walvisachtigen komt steeds vaker voor en is zorgwekkend. Het begrijpen van de redenen waarom dit gebeurt kan ons waardevolle informatie opleveren om te begrijpen hoeveel verantwoordelijkheid mensen hebben en wat we kunnen doen om deze te vermijden. In dit artikel zullen we proberen licht te werpen op deze aspecten, het betreden van de wereld van walvissen en waarom velen van hen op het strand worden gevonden.
Wie zijn de walvissen, deze machtige zeezoogdieren?
Walvissen zijn enorme zeezoogdieren die we allemaal kennen, en die angst kunnen inboezemen vanwege hun werkelijk majestueuze omvang. In feite behoren ze tot de grootste dieren op aarde en sommige soorten kunnen dertig meter lang worden en tweehonderd ton wegen. Ze kunnen zich behendig bewegen en verplaatsen in de oceanen dankzij hun robuuste maar beweegbare lichaam, gespierde staarten en krachtige vinnen, maar wat vooral opvalt is hun hoofd, de protagonist in talloze films.
Ze houden ervan om in groepen te leven en te zwemmen, zelfs hele lange afstanden door diepe wateren af te leggen en met elkaar te communiceren via gearticuleerde geluiden en liedjes. Hun aanwezigheid in oceanische ecosystemen is van vitaal belang voor het evenwicht van de zeebodem, maar deze soort heeft te kampen gehad met talloze bedreigingen en wordt als beschermd beschouwd. Een van de meest zorgwekkende verschijnselen is de stranding, dat steeds vaker voorkomt. Maar wat zijn de redenen waarom het gebeurt en in hoeverre moeten we onszelf hiervan de schuld geven?
Gestrande walvissen: wat zijn de oorzaken?
Er lijkt niet één enkele oorzaak te zijn en de stranding van walvissen houdt geen verband met een enkel geografisch gebied of specifieke soort. In Redington Beach, in Florida, spoelde in 2019 een groep grienden met korte vinnen aan op de kust, en hetzelfde gebeurde in West-Australië, met ongeveer 100 exemplaren.
De echte redenen zijn nog niet helemaal duidelijk, maar ze zijn verschillend en kunnen betrekking hebben op het handelen van mensen. Er worden in een jaar tijd tot tweeduizend strandingen van dolfijnen en walvissen geregistreerd, en de overlevingskansen van deze zoogdieren na deze episoden zijn vrij laag. Het Cetacean Strandings Investigation Program (CSIP) van de Zoological Society of London heeft sinds 1990 meer dan 12.000 gestrande walvisachtigen gedocumenteerd.
Het fenomeen brengt gestrande exemplaren echter ernstig in gevaar, aangezien het strand zeker niet hun natuurlijke omgeving vertegenwoordigt en de temperatuur ook niet geschikt is voor hun aard. Waarom stranden ze dan op de kust?
De redenen die verband houden met de stranding van walvissen
Als het om één enkele walvis gaat, is de oorzaak meestal te wijten aan een blessure, ziekte of ouderdom, hoewel atmosferische invloeden, slecht weer en menselijke fouten zoals de jacht nabij de kust en onvoorziene gebeurtenissen tijdens de navigatie van boten, waar walvisachtigen bij betrokken raken, vooral in de Noord-Atlantische Oceaan, niet kunnen worden uitgesloten. Sommige walvissen zijn meer onderhevig aan strandingen dan andere: tandwalvissen zijn de hoofdrolspelers van dit fenomeen. Deze categorie omvat bruinvissen, dolfijnen en in het algemeen alle tandwalvissen. Omdat dit zeer sociale dieren zijn, kan er een situatie ontstaan waarin, als een individu in moeilijkheden verkeert, de groep hem naar het strand volgt om hem te helpen.
Een andere kwestie betreft de orka's, die zouden kunnen besluiten zich vrijwillig aan het strand te begeven om aan de kust op zeehonden te jagen, en vervolgens met behulp van de stroming naar de open zee kunnen terugkeren, zoals vaak gebeurt in Argentinië. Volgens deskundigen kunnen door mensen gegenereerde onderwatergeluiden en sonarsignalen het fenomeen stranden beïnvloeden, waardoor ook de communicatie tussen exemplaren in gevaar komt. Sonar die bijvoorbeeld wordt gebruikt om onderzeeërs te volgen, kan schadelijk zijn voor walvissen, die naar de kust gaan om hun toevlucht te zoeken. Bovendien proberen sommigen uit angst te snel naar de oppervlakte te komen, wat resulteert in decompressieschade door gasbellen.
De verantwoordelijkheid ligt ook bij ons
Uiteindelijk nemen mensen actief – en op negatieve wijze – deel aan dit gevaarlijke fenomeen voor walvissen. Overmatige en onverantwoorde visserij, navigatiefouten en geluidsoverlast op zee zijn niet de enige oorzaken, maar hebben wel een aanzienlijke impact op strandingen. Kevin Robinson, directeur van de Cetacean Research & Rescue Unit, een liefdadigheidsinstelling voor het behoud van de zee, opgericht in Schotland, zei: "Er zijn waarschijnlijk net zoveel redenen voor het stranden van walvissen en dolfijnen als er strandingen zijn."
Natuurlijke oorzaken zijn onder meer veranderingen van getijden, waarbij de walvissen misschien niet merken dat het water zich binnen een paar minuten heeft teruggetrokken en ondieper is geworden, en geen tijd hebben om terug te keren naar de zeebodem. Maar laten we teruggaan naar de verantwoordelijkheid van de mens: een andere oorzaak houdt verband met de vervuiling met giftige stoffen die in de moderne wereld worden gebruikt en die in de oceanen terechtkomen en de gezondheid van walvisachtigen in gevaar brengen, die ziek of gedesoriënteerd zijn en zich aan de kust laten aanspoelen.
Wat er gebeurt na walvisstrandingen en wat je moet doen als je dit opmerkt
Zoals we al zeiden, is de band tussen walvissen erg sterk en als één lid van de groep aan land blijft, zullen de anderen niet aarzelen om zich bij hem aan te sluiten. Dit vormt een probleem voor de reddingswerkers van de gestrande exemplaren, die in aantal kunnen variëren van twee tot honderden. Als de walvissen eenmaal op het strand zijn, begint een echte race tegen de klok: hun gigantische gewicht zou het risico kunnen lopen dat ze verpletterd worden zodra ze op het droge land landen. Er ontstaat een ophoping van gifstoffen veroorzaakt door een verminderde bloedsomloop, met het risico op vergiftiging. Bovendien kan lichaamsvet buiten het water ook oververhitting veroorzaken. Walvissen ademen lucht in, maar kunnen niet overleven buiten het water.
Wat moet je doen als je een gestrande walvis of een ander zeedier in nood op het strand ziet? Allereerst moet je niet proberen hem te verplaatsen om hem weer in het water te leggen: als je dit wel doet, kunnen de staartvinnen beschadigd raken, en het exemplaar moet mogelijk behandeld worden voordat het terugkeert naar de oceaan. Neem contact op met de kustwacht of een maritieme liefdadigheidsinstelling voor instructies over de eerste manoeuvres die je moet uitvoeren, terwijl je wacht op vrijwilligers of deskundige dierenartsen. Houd de walvis nat, zorg ervoor dat er geen water in het blaasgat komt, en probeer hem af te dekken om te voorkomen dat hij verbrandt door de zon.
Hoewel de overlevingspercentages, zoals we hebben vermeld, laag zijn, zou het exemplaar zijn kracht kunnen herstellen en terugkeren naar zijn groep, naar de diepte van de zee waartoe het behoort.
