Waarom lijkt de tijd in bepaalde situaties nooit voorbij te gaan?
Heb je je ooit afgevraagd waarom onze perceptie van tijd in bepaalde situaties lijkt te veranderen, langzamer lijkt dan normaal of andersom? Er zijn precieze redenen voor dit fenomeen, laten we eens kijken welke dat zijn.
Op volwassen leeftijd lijkt de tijd langzamer te gaan
Pexels
We hebben het allemaal weleens gemerkt: soms lijkt de tijd te vliegen, terwijl het bij andere gelegenheden nooit voorbij lijkt te gaan. Toch bewegen de wijzers altijd met dezelfde cadans, bestaan de uren uit hetzelfde aantal minuten, die op hun beurt weer de gebruikelijke zestig seconden bevatten. Op dezelfde manier duren dagen altijd 24 uur en jaren twaalf maanden: waarom is onze perceptie ervan dan nooit hetzelfde? De meeste mensen ervaren een ommekeer in de tijd als ze opgroeien: als kind leek het alsof de tijd nooit voorbijging, maar als we eenmaal volwassen zijn, hebben we de indruk dat de tijd ons door de vingers glipt: de weken vliegen steeds sneller voorbij en we lijken het nauwelijks op te merken.
Maar als de tijd geen verandering ondergaat, dan is het waarschijnlijk onze interne klok die veranderd is. In de psychologie wordt dit fenomeen algemeen erkend: vanaf twintigjarige leeftijd, maar nog meer vanaf dertigjarige leeftijd, is de perceptie van tijd veel sneller dan op jonge leeftijd. Eenmaal volwassen wordt het leven “stabieler” en gekenmerkt door een vaste routine: overdag werken, 's avonds op de bank, twee of drie dagen per week sporten, het weekend vrij. Alles herhaalt zich, dag na dag, maand na maand, jaar na jaar. Naarmate de tijd verstrijkt, lijkt dit repetitieve proces steeds sneller te gaan, zoals een auto op een rechte weg steeds meer snelheid opvoert, waardoor we uiteindelijk gaan geloven dat wat er een jaar eerder gebeurde terug te voeren is op een paar maanden geleden. Psychologen noemen dit gevoel “telescopisch effect”: als we ons realiseren dat een bepaalde gebeurtenis heel ver in de tijd heeft plaatsgevonden, hebben we vaak moeite om het te geloven.
Verschillende perceptie van tijd: psychologische en biologische redenen
Pexels
Er zijn zowel fysieke als psychologische theorieën over de vertraagde - of versnelde - perceptie van het verstrijken van de tijd. Dit betekent dat deze verandering deels te wijten is aan de psychologische sfeer, maar in sommige opzichten ook verband houdt met onze biologie. Veel kan bijvoorbeeld te maken hebben met onze stofwisseling: hoe ouder we worden, hoe meer onze hartslag, onze ademhaling, de manier waarop we praten, de manier waarop ons lichaam functioneert vertraagt in vergelijking met onze kindertijd. Op deze manier lijkt de interne klok steeds minder tijd in beslag te nemen dan de echte, waardoor het lijkt alsof de tijd sneller verstrijkt. Niet alleen dat, ook de lichaamstemperatuur kan worden beïnvloed. Hoe? Psycholoog Hudson Hoagland uit de jaren ’30 ontdekte dat hoe meer we worden blootgesteld aan hoge temperaturen of hoe hoger onze koorts is, hoe meer onze perceptie van tijd lijkt uit te breiden, tot wel 20%. Wanneer we jong zijn, is onze lichaamstemperatuur hoger dan wanneer we ouder worden: nog een element dat deze tegengestelde percepties zou kunnen beïnvloeden.
Om terug te komen op factoren van cerebrale aard, de perceptie van tijd is grotendeels te wijten aan de leeftijd waarin we ons bevinden: hoe jonger we zijn, hoe meer de verstreken tijd en de nog te komen tijd vanuit verschillende perspectieven worden waargenomen. Als we bijvoorbeeld zestig zijn, vertegenwoordigt een jaar een heel klein deel van ons leven in vergelijking met toen we tien waren, en als percentage krijgt het een veel kleinere tijdswaarde, waardoor we de indruk krijgen dat het in een mum van tijd voorbij is. Bovendien verliest alles wat we om ons heen waarnemen zijn verwondering en betekenis naarmate de jaren verstrijken: dit heeft veel te maken met de informatie die onze geest op een bepaald moment absorbeert. Wanneer we bijvoorbeeld geconcentreerd zijn op een enkele activiteit, lijkt de tijd veel sneller voorbij te gaan, omdat we ons isoleren van de overvloed aan externe prikkels, maar ook van de overvolle hoeveelheid van gedachten die onze geest op vrije momenten produceert. Als we dus niets te doen hebben en de wereld om ons heen, inclusief het landschap, altijd hetzelfde is, hebben we de indruk dat de tijd nooit voorbij is gegaan. Kinderen, die hun omgeving met interesse en verbazing observeren, nemen voortdurend veel nieuwe informatie waar en dit verlengt hun perceptie van tijd aanzienlijk. Als we daarentegen ouder worden, lijken we alles om ons heen te weten en letten we niet meer op, waardoor we een maand uiteindelijk als een handvol dagen ervaren.
Kunnen we de perceptie van tijd vertragen?
Freepik
Bovendien neemt de snelheid waarmee we informatie verwerken naarmate we ouder worden aanzienlijk af als gevolg van onze steeds meer gestructureerde en complexere neurale netwerken, die de paden waarover signalen reizen verlengen. Als gevolg hiervan zijn de dingen die we kunnen begrijpen en leren steeds minder, wat de perceptie bevestigt dat de tijd voorbij vliegt. Maar is er een manier om dit proces om te keren en te vertragen? Volgens Einstein en zijn relativiteitstheorie is tijd niet absoluut, hoewel we verschillende manieren hebben bedacht om de tijd te meten. In werkelijkheid is het relatief aan hoe snel we bewegen: hoe sneller we het doen, hoe meer de tijd lijkt te vertragen. Hoe meer herinneringen we verzamelen, hoe meer de tijd zich lijkt uit te breiden. Toenemende verantwoordelijkheden beïnvloeden deze illusie ook, waardoor we het heden en verleden uit het oog verliezen en onze waarneming versnellen. Ook de technologie heeft invloed op dit fenomeen: de vele prikkels die we ontvangen van verschillende tv-kanalen en sociale media hebben het vermogen om de tijd op een misleidende manier te versnellen.
Hoewel we het verstrijken van de tijd niet kunnen vertragen, kunnen we de tijd wel koesteren en als minder snel ervaren: ons richten op het huidige moment en stoppen om de omgeving om ons heen te observeren is bijvoorbeeld een geweldige manier om dit te doen. In essentie zouden we de wereld om ons heen moeten aftasten met de ogen van een kind, waardoor onze hersenen nieuwe verbindingen kunnen maken, kunnen leren en nieuwe herinneringen kunnen vormen. Het veranderen van gewoontes, zelfs al nemen we gewoon een andere route dan we elke dag nemen, zal ons helpen in dit proces. Nieuwe activiteiten starten, zoals een cursus koken of fotografie, boeken lezen en stilstaan bij de gevoelens die we hebben, zijn allemaal dingen die ons helpen aanwezig te zijn in het heden: dit is de sleutel om de tijd niet door onze handen te laten glippen!
