Het geheim van kameleons: ze veranderen niet van kleur om zichzelf te camoufleren

door Janine

30 Januari 2024

Kameleons kunnen van kleur veranderen om zich in de omgeving te camoufleren en aan roofdieren te ontsnappen. Toch? Nou, niet helemaal. Het is waar dat kameleons dit vermogen hebben, en het is zo bijzonder dat het onze aandacht trekt, maar camouflage heeft er niets mee te maken. Waar hangt het dan wel van af? Waarom veranderen kameleons van kleur? Laten we daar samen achter komen!

Waarom veranderen kameleons van kleur?

Pexels

Kameleons zijn zeer gespecialiseerde terrestrische reptielen, met hun beweeglijke, onafhankelijke ogen, wiegende tred en grijpgrage poten. Alsof dat nog niet vreemd genoeg is, hebben kameleons ook nog het vermogen om van kleur te veranderen. Aan dit gedrag ligt echter niet alleen de wens ten grondslag om op te gaan in de omgeving, zoals altijd is gedacht. Integendeel, het is een fenomeen dat zowel verband houdt met de gemoedstoestand van de kameleon als met vier andere belangrijke stimuli: omgevingstemperatuur, zonlicht, fysiologische toestand en de aanwezigheid van andere dieren in de omgeving. Om de vraag te beantwoorden waarom kameleons van kleur veranderen, moeten we dus verwijzen naar deze verschillende prikkels. Maar hoe vinden deze veranderingen plaats?

Hoe kunnen kameleons van kleur veranderen?

Pexels

Zoals we in het vorige hoofdstuk al vermeldden, veranderen kameleons niet (alleen) van kleur om zich aan te passen aan hun omgeving, maar om een emotionele toestand uit te drukken. Bij een ontspannen kameleon vindt er bijvoorbeeld een chemische reactie plaats waardoor de guanine kristallen in de onderhuid een intens blauw licht reflecteren. In combinatie met de gele pigmentatie van de kameleon produceert dit het groen dat we gewend zijn. Het geval is anders op momenten van opwinding of angst, die ervoor zorgen dat de guanine kristallen zich terugtrekken en oranje getinte reflecties genereren.

Deze kleurdiversiteit is te danken aan de aanwezigheid van chromatoforen, stervormige cellen in de onderhuid van kameleons. Chromatoforen weerkaatsen omgevingslicht, dat vervolgens wordt geabsorbeerd door de chemische pigmenten die daadwerkelijk door het dier worden geproduceerd. Er bestaan verschillende chromatoforen, die afhankelijk van de soort kunnen variëren in type, dichtheid en rangschikking. Daardoor kan elke kameleon verschillende kleurschakeringen vertonen.

Veranderen alle kameleons van kleur?

Pexels

Dat brengt ons bij de vraag in de titel. Net als bij de vraag over de camouflage kan het antwoord teleurstellend zijn. Nee, niet alle kameleons veranderen van kleur en niet alle kameleons veranderen van kleur afhankelijk van hun stemming. Over het algemeen is ongeveer 70% van de soorten kameleons in staat om van kleur te veranderen, met uitzondering van de kleinere soorten die leven in omgevingen met weinig zonlicht, zoals regenwouden.

Of ze nu aanwezig zijn of niet, dit neemt niet weg dat het vermogen van kameleons om van kleur te veranderen slechts het laatste is in een reeks van zeer gespecialiseerde eigenschappen. We hebben het tenslotte over een reptiel met onafhankelijke ogen, grijpbare poten, grijpstaart, lange tong en de tred van een blad in de wind. Die, afhankelijk van de soort en stemming, ook van kleur kan veranderen.