Het is onmogelijk om naar een foto van een geeuw te kijken zonder de behoefte te voelen om te gapen: maar waarom gebeurt dit?
Er zijn gebaren die we elke dag automatisch uitvoeren, bijna zonder het ons te realiseren. Een daarvan is gapen, een wijdverbreid gedrag in alle samenlevingen dat een heel bijzonder kenmerk heeft: het is aanstekelijk. In dit artikel zullen we precies zien waarom gapen aanstekelijk is en waar dit vreemde “delen” van de mensheid van afhangt.
Waarom gapen we?
Pexels
Geeuwen is een gebaar dat bij veel verschillende dieren voorkomt: het is daarom een wijdverbreid gedrag bij verschillende soorten en wordt vaak geassocieerd met honger en stress. Bij mensen heeft gapen een sociale dimensie, maar wijst het niet op deze twee aandoeningen. Integendeel, het kan een teken van vermoeidheid zijn dat een kortstondig gebrek aan waakzaamheid communiceert naar andere groepsleden.
Vanuit dit gezichtspunt zou het toekennen van deze betekenis aan geeuwen een fundamentele rol hebben gespeeld in onze evolutie, omdat het ons hielp om waakzaam te blijven bij gevaar. Toch is er niet slechts één type geeuw, er zijn er minstens twee. Er is natuurlijk de spontane geeuw, de geeuw die ons overvalt als we ons vervelen of moe zijn. En dan is er de aanstekelijke geeuw, dat we nadoen nadat we het bij iemand anders hebben gezien. Maar waarom is gapen aanstekelijk?
Waarom is gapen aanstekelijk?
Pickpik
Het feit dat gapen besmettelijk is, is onderzoekers zeker niet ontgaan, die hebben vastgesteld dat spiegelneuronen waarschijnlijk verantwoordelijk zijn voor dit gedrag. Dit zijn neuronen die worden geactiveerd als we een handeling uitvoeren en iemand anders dat zien doen, en die ook betrokken zijn als we iemand anders zien gapen. Het komt erop neer dat wanneer we naar een andere persoon kijken, dezelfde hersengebieden worden geactiveerd die we activeren wanneer we deze handeling zelf uitvoeren.
Tegelijkertijd kunnen we, om te begrijpen waarom gapen besmettelijk is, de sociale matrix ook niet volledig elimineren. Kinderen met autismespectrumstoornissen die tekorten hebben in sociale vaardigheden vertonen bijvoorbeeld in mindere mate aanstekelijk geeuwen.
Is gapen ook aanstekelijk bij dieren?
Pexels
Geeuwen is aanstekelijk voor mensen en is volgens de laatste hypothesen een complex fenomeen op cerebraal en sociaal niveau. Maar geldt dit ook voor andere dieren? Primaten hebben bijvoorbeeld een sociale dynamiek die ook aanstekelijk geeuwen omvat. Hetzelfde kan ook gezegd worden voor sommige katachtigen, waarbij geeuwen dient om acties binnen een roedel te coördineren en te synchroniseren. Het is altijd een vorm van empathie die verband houdt met emoties als stress, angst en verveling, maar het vervult ook andere, meer “sociale” functies.
Tot nu toe lijkt het er dus op dat empathie een sleutelrol kan spelen bij aanstekelijk geeuwen, zoals ook is waargenomen bij sommige dieren die in roedels leven. We kunnen niet zeggen dat het alleen maar spiegelneuronen zijn, of alleen maar sociale gewoonten, maar eerder een complex fenomeen dat bijdraagt aan meer geavanceerde vormen van sociaal leven. En, in ons geval, om ons te laten beseffen dat het tijd is om naar bed te gaan of te ontsnappen aan een situatie die saaier is dan verwacht.
