Onderzoekers analyseren het DNA van een 10.000 jaar oude "kauwgom": waar werd het voor gebruikt?

door Janine

02 Februari 2024

De gewoonte om kauwgom of soortgelijke substanties te kauwen is zeker geen moderne trend, maar heeft zijn wortels in ons prehistorische verleden. Door “kauwgom” uit de oudheid op wetenschappelijke wijze te bestuderen, is het echter mogelijk om veel meer informatie te krijgen over de levensstijl van duizenden jaren geleden. Dit is precies het doel van recent onderzoek naar een hars die onze voorouders kauwden, met verrassende resultaten. Laten we eens kijken wat ze hebben gevonden.

Kauwgom van bijna 10.000 jaar geleden

Wilde Natur/Wikimedia Commons - CC BY-SA 2.0 DE DEED

We bevinden ons op het eiland Orust in het zuiden van Zweden, op de archeologische vindplaats Huseby Klev om precies te zijn. Hier hebben archeologen, naast stenen werktuigen zoals bijlen en pijlpunten, ook berkenhars gevonden die als “kauwgom” werd gebruikt. Bijna 10.000 jaar oude kauwgom, gekauwd door tieners die de hars als lijm gebruikten. Het internationale onderzoeksteam dat de archeologische vindplaats bestudeert, heeft het DNA in deze hars geanalyseerd, en met werkelijk verrassende resultaten. De analyse onthulde namelijk de aanwezigheid van planten en dieren die vroeger door de individuen werden gekauwd, evenals een gebitsaandoening die overeenkomt met parodontitis.

Wat onderzoekers vonden in prehistorische kauwgom

Verner Alexandersen/Stokholm University

Om informatie te verkrijgen uit wat, voor het gemiddelde oog, slechts een stuk gekauwde en verharde hars zou zijn, hebben onderzoekers hun toevlucht genomen tot metagenomica. Dit is een techniek om de verzameling genen in bepaalde monsters te analyseren. De experts, onder leiding van Dr. Andrés Aravena en Dr. Emrah Kırdök, waren zo in staat om het leven te reconstrueren van een groep jonge jager-verzamelaars die bijna 10.000 jaar geleden actief waren in Scandinavië. Dit zijn de woorden van Prof. Anders Götherström, verantwoordelijke voor het project:

Ik vind het verrassend. Er zijn andere gevestigde methoden om inzicht te krijgen in het dieet en de voeding in het stenen tijdperk, maar hier weten we dat deze tieners 9700 jaar geleden herten, forel en noten aten aan de westkust van Scandinavië, terwijl ten minste één van hen ernstige gebitsproblemen had.

Kortom, of het nu was om lijm te maken of misschien gewoon om op iets te kauwen, prehistorische tieners hadden “kauwgom”. En dankzij hen weten we nu wat ze aten en hoe het met ze ging.

Een prehistorische gewoonte: berkenkauwgom

Tom Björklund/Facebook

De "kauwgom" die in Zweden is gevonden, is niet de enige die dateert uit de prehistorie en ook niet de enige die in Scandinavië is gevonden. Een kauwgom, ook gemaakt van berkenhars, werd gevonden in Denemarken en dateert van bijna 6.000 jaar geleden. Het is in de praktijk een gewoonte die het hele gebied heeft beïnvloed en die door de tijd heen is blijven bestaan. Maar dat is nog niet alles: deze hars bevat genoeg DNA om het volledige genoom te reconstrueren van de mens die erop kauwde. De onderzoekers hebben daarom de figuur van een meisje gereconstrueerd, met een donkere huid en donker haar, maar blauwe ogen, genetisch nauwer verwant aan de mensen die in België woonden. Net als bij Huseby Klev vond het onderzoeksteam microben in de mond van de vrouw, waaronder bacteriën die in verband worden gebracht met tandvleesaandoeningen.

Kortom, ontdekkingen als deze laten zien dat er niet zoiets bestaat als een “slechte” archeologische vondst, maar dat elk stukje bewijs een schat aan informatie kan worden. Dankzij stukjes hars, kauwgom uit de prehistorie, weten we nu wat onze voorouders aten en aan welke aandoeningen ze leden. Een echt venster op het verleden en op een gewoonte die vandaag de dag nog steeds leeft.