Kan een knappe verschijning ervoor zorgen dat je ‘onschuldiger’ overkomt? Dit is wat het halo-effect is
Heb je ooit gehoord van het halo-effect? Onderzoek werpt nieuw licht op dit merkwaardige psychologische fenomeen: dit is wat het is en of het het leven echt gemakkelijker kan maken, zelfs als je de wet overtreedt.
Wat is het halo-effect?
Pexels
Het halo-effect is die psychologische vertekening die ertoe leidt dat we datgene wat we esthetisch mooi vinden ook als goed en achtenswaardig beschouwen. Dit kan van toepassing zijn op voorwerpen, producten, merken en vooral mensen: als we denken dat knappe individuen het gemakkelijker hebben in het leven, zou dit vanuit bepaalde gezichtspunten waar kunnen zijn. Volgens psychologisch onderzoek is gebleken dat aantrekkelijke mensen dankzij het halo-effect zelfs lichtere straffen kunnen krijgen voor hun misstappen.
Concreet is het een cognitieve vertekening, dat wil zeggen een fout in het denken die optreedt wanneer we informatie van buitenaf verwerken, waardoor we ons kunnen laten beïnvloeden door onze persoonlijke interpretatie en de daaruit voortvloeiende beslissing: cognitieve vooroordelen ontstaan vaak wanneer onze hersenen proberen om de voortdurende informatie die we ontvangen gemakkelijker te verwerken, wat leidt tot gedachten en oordelen die vervormd kunnen zijn zonder dat we het beseffen.
Met het halo-effect kan de indruk die we hebben van een persoon van wie we slechts één aspect van de persoonlijkheid kennen, bijvoorbeeld sympathie, ons algemene oordeel beïnvloeden, waardoor we gaan geloven dat hij of zij ook intelligent, briljant of altruïstisch is. Op dezelfde manier, wanneer we een esthetisch aantrekkelijk persoon zien, wordt het “stereotype van fysieke aantrekkelijkheid” geactiveerd, volgens welke iemand die er goed uitziet zeker ook een goed karakter of groot succes zal hebben op het werk en in het leven, volgens onze gedachten.
In wezen leidt één eigenschap die we als positief ervaren er ook toe dat we andere aspecten van iemands persoonlijkheid vervormen: het is deze onzichtbare halo dat geprojecteerd wordt door onze interpretatie “op vertrouwen” dat aspecten van een persoon belicht die we feitelijk negeren.
De vermeende rol van het halo-effect in rechtszaken
Freepik
De term “halo-effect” werd bedacht door psycholoog Edward Thorndike in 1920, toen hij een artikel schreef met de titel “De voortdurende fout in psychologische evaluaties”, waarin hij verslag deed van zijn experiment waarin hij de overwegingen van legeraanvoerders over hun soldaten evalueerde en hoe deze werden beïnvloed. Studies hebben in de loop der tijd aangetoond dat aantrekkelijke mensen inderdaad als intelligenter en sympathieker worden beschouwd, maar ook in staat zijn om anderen te manipuleren.
En als het halo-effect optreedt bij de jury? Juryleden zijn mensen en als zodanig onderhevig aan cognitieve vooroordelen: onderzoek naar echte zaken heeft aangetoond dat het uiterlijk van verdachten vaak samenviel met een mildere of hardere straf, gebaseerd op hun uiterlijke verschijning en de mate waarin ze werden gezien als potentieel gevaarlijke individuen. Uiteraard zijn er naast het halo-effect nog veel meer factoren die de beslissing van een jury kunnen beïnvloeden, en we kunnen ons daar op geen enkele manier toe beperken: om de rol ervan te begrijpen, zijn sociale experimenten echter een nuttig instrument.
In deze contexten nemen de betrokken deelnemers de fictieve positie van juryleden in en de resultaten lijken – zij het niet altijd – de neiging te bevestigen om aantrekkelijke mensen minder streng te beoordelen. Maar er is een maar: deze experimenten beogen meestal één soort misdaad en zijn gebaseerd op foto's van twee mensen met een tegengestelde aantrekkelijkheid, die sterk verschillen van de werkelijke context van een proces in de rechtbank, waar de verdachte praat, beweegt en gebaart.
Een nieuwe studie heeft echter geprobeerd deze beperkingen te doorbreken door de reikwijdte van de misdaden te verbreden en filmpjes van de verdachten te tonen in plaats van statische beelden. Daarnaast werden zestig verdachten geobserveerd, waarbij meerdere fysieke types betrokken waren.
Het halo-effect volgens een nieuwe studie
Pexels
“Eerste gezichtsindrukken beïnvloeden juryleden, zowel bij laboratoriumexperimenten als in echte rechtszalen”, luidt het onderzoek. "Aantrekkelijkere beklaagden worden vaak als minder schuldig gezien en krijgen mildere straffen. Het soort daad en de ecologische validiteit van de gepresenteerde stimuli kunnen echter de aard van deze vooroordelen bepalen." De onderzoekers presenteerden drie verschillende soorten handelingen en varieerden de aantrekkelijkheid van de gesimuleerde mannelijke verdachten. Door naar filmpjes van vijf seconden te kijken, zonder geluid en vergezeld van een beschrijving van de misdaad, van de zestig processen, beoordeelde een groep deelnemers de fysieke verschijning van elk van de verdachten op een schaal van 0 tot 9. Andere leden van het experiment beoordeelden in plaats daarvan de ervaren schuldgevoelens, opnieuw van 0 tot 9, door dezelfde video's te bekijken.
Het team evalueerde vervolgens de resultaten en kwam tot een conclusie die afwijkt van eerder werk. "Met behulp van de significantietest van de nulhypothese hebben we geen bewijs gevonden dat de aantrekkelijkheid of het soort misdaad de perceptie van schuld beïnvloedde. Vanuit een Bayesiaans perspectief leverden onze resultaten enig bewijs dat aantrekkelijkere verdachten minder schuldig werden bevonden aan het ene misdrijf, maar schuldiger aan het andere, maar geen van deze effecten had een hoge mate van zekerheid. Toen we de extremen van aantrekkelijkheid met elkaar vergeleken, vonden we opnieuw geen doorslaggevend bewijs van eventuele effecten van aantrekkelijkheid."
De onderzoekers zijn zich ervan bewust dat de werkelijke context in de rechtszaal veel verschillen vertoont vergeleken met die van het experiment, dat er geen rekening kan worden gehouden met alle factoren die tijdens een hoorzitting worden verwacht en dat deze op geen enkele manier kan worden veralgemeend of uitgebreid naar elke gerechtelijke situatie, maar ze concluderen dat de ernst van het misdrijf een grotere invloed zou kunnen hebben op de beoordeling van schuld dan alleen het fysieke uiterlijk van een verdachte, dat bij ernstige misdrijven zijn betekenis zou verliezen.
En het is te hopen dat dit inderdaad het geval is, hoewel de vraag nog steeds open en ongelooflijk complex is, gezien de ingewikkelde aard van de menselijke geest. Bewustwording van de kracht van het halo-effect is in ieder geval een uitstekend uitgangspunt om de dingen vanuit meer dan één gezichtspunt te bekijken, om na te denken over onze eigen oordelen en om ons niet gemakkelijk te laten leiden door onze eerste indrukken van iemand.
In hoeverre wordt het kritisch vermogen van mensen, inclusief juryleden, volgens jou echt beïnvloed door het halo-effect?
