Waarom voelt wraak nemen soms zo goed? De wetenschap legt het uit
Is het de moeite waard om wraak te nemen voor een geleden onrecht? Het antwoord is zeker subjectief, maar psychologen wilden dit menselijke gedrag onderzoeken om er meer over te weten te komen.
Wordt wraak of het plezier ervan beoordeeld?
Freepik
Wraak behoort zeker niet tot het menselijk gedrag dat als het meest prijzenswaardig wordt beschouwd, maar toch vertegenwoordigt het voor velen een sterke verleiding. Als er onrecht wordt aangedaan, vooral als het onrechtvaardig is, kan dit een legitiem verlangen naar wraak opwekken, ook al roept het in de praktijk brengen ervan morele vragen op. Neem je “gerechtigheid” of laat je het gaan, waarmee je jezelf superieur bewijst, ook al heb je de mogelijkheid om wraak te nemen?
Normaal gesproken is wraak iets verkeerds. In de praktijk lijkt dit echter niet het geval te zijn: velen juichen degenen toe die reageren op de ontvangen brutaalheid of belediging, ook al hangt het sterk af van de manier waarop iemand besluit de belediging te beantwoorden. Het onderzoeksteam van Karolina Dyduch-Hazar, professor aan de Julius-Maximilians-Universität van Würzburg, Duitsland, en Dr. Mario Gollwitzer van de Ludwig-Maximilians-Universität München, Duitsland, wilde dit tot op de bodem uitzoeken: is het de wraak zelf, of het emotionele plezier dat voortkomt uit het uitvoeren ervan?
Het sociale oordeel over wraak: het onderzoek
De onderzoekers voerden in dit verband vier onderzoeken uit, waarvan er drie betrekking hadden op groepen Poolse universiteitsstudenten, terwijl bij de vierde Amerikaanse volwassenen betrokken waren. De deelnemers moesten zichzelf voorstellen als hypothetische wrekers, maar ook als eenvoudige toeschouwers van wraak. Volgens de bevindingen rapporteerden de auteurs dat degenen die ervoor kiezen wraak te nemen op sociaal vlak gesteund en goedgekeurd kunnen worden, maar hoe dan ook als de schuldige worden gezien in vergelijking met mensen die ervoor kiezen wraak te vermijden.
Deelnemers aan het onderzoek werd gevraagd denkbeeldige situaties te beoordelen waarin mensen die wraak namen, daar voldoening uit haalden. Deze fictieve wrekers zijn beschreven als competent, vaardig en efficiënt. Aan de andere kant werden deze zelfde kwaliteiten niet erkend door de denkbeeldige personen die wraak hadden genomen maar een diep schuldgevoel voelden. Noch bij degenen die er, in de onwerkelijke situatie, voor hadden gekozen om af te zien van wraak. Volgens de onderzoekers is deze merkwaardige erkenning in dit specifieke geval te danken aan het feit dat de wrekers die trots waren op hun wraak, in staat werden geacht een doel te bereiken.
De resultaten van het onderzoek over wraak
rawpixel.com
Als de denkbeeldige wrekers echter genoten van hun wraak, aarzelden de deelnemers aan het onderzoek niet om hen te beschrijven als mensen met een slecht gevoel voor moraliteit. "Genieten na het nemen van wraak zou een signaal kunnen zijn dat de oorspronkelijke motivatie niet was om de dader een morele les te leren, maar eerder om zich goed te voelen, een egocentrisch en moreel twijfelachtig motief”, legden de auteurs uit.
Bovendien ontstond er een verschil wanneer men geconfronteerd werd met dezelfde denkbeeldige situatie, als gevolg van de verschillende positie van de deelnemers: acteurs en waarnemers. Wanneer een proefpersoon de rol van wreker op zich nam, oordeelde hij dat hij minder moreel was dan een andere deelnemer die wraak nam. En dat niet alleen: hij dacht ook dat hij beter in staat was wraak te nemen. Dit weerlegt volgens wetenschappers eerdere theorieën dat, wanneer we andere mensen beoordelen, we hun daden vanuit een moreel perspectief evalueren, terwijl persoonlijke oordelen gebaseerd zijn op competent zijn. Bovendien merkten de auteurs op dat het gevoel van welzijn, vergeleken met dat van onbehagen, dat voortvloeit uit wraak, geen invloed had op de keuze om het na te streven. De meeste deelnemers gaven echter aan dat ze de voorkeur gaven aan het pad van ervan afzien: een keuze die niet gerelateerd leek te zijn aan angst voor consequenties of de oordelen van anderen.
