De Schreeuw van Munch zou een vulkaanuitbarsting kunnen vertegenwoordigen: alle bewijzen die de hypothese ondersteunt
Iedereen kent De Schreeuw van Munch, het beroemde schilderij dat de menselijke conditie weergeeft en de universele angst weerspiegelt die velen voelen in het aangezicht van het bestaan. Ondanks de betekenis ervan, die het tijdloos heeft gemaakt, vragen velen zich af wat de inspiratie van de expressionistische schilder was. Sommige onderzoeken hebben zich met name gericht op de lucht die afsteekt tegen de achtergrond van de menselijke figuur: wat verklaart de specifieke conformatie ervan? Kan het worden herleid tot een fenomeen dat daadwerkelijk heeft plaatsgevonden? Laten we het samen uitzoeken.
De Schreeuw van Munch en het belang ervan voor de hedendaagse tijd
Edvard Munch/Public domain
De Schreeuw van Munch, een schilderij dat in verschillende versies bestaat, stelt veel meer voor dan de schijn doet vermoeden. We zien een bange menselijke figuur op een bergpad in Ekeberg, in Noorwegen, en op de achtergrond torent een vlammende lucht boven de compositie uit. Dit zijn de woorden van Edvard Munch over zijn schilderij:
Ik liep langs de weg met twee vrienden toen de zon onderging en de lucht plotseling rood kleurde. Ik stopte, leunde vermoeid tegen een hek. Boven de blauwzwarte fjord en de stad waren vuurtongen. Mijn vrienden liepen door en ik voelde hoe een grote, eindeloze schreeuw de natuur overspoelde.
Deze gebeurtenis, die plaatsvond tussen 1883 en 1884, moet een sterke invloed hebben gehad op de kunst van Munch, zozeer zelfs dat er verschillende varianten van de Schreeuw bestaan. De gebeurtenis heeft echter ook veel onderzoekers geïntrigeerd, die al tientallen jaren proberen te begrijpen wat er zou kunnen zijn gebeurd. En misschien zijn ze daarin geslaagd.
De uitbarsting van Krakatau in de Schreeuw van Munch?
Edvard Munch/Public domain
Laten we een stapje terug doen. Op 27 augustus 1883 vond er een vulkaanuitbarsting plaats op het vulkanische eiland Krakatau, Indonesië, waarvan de gevolgen in de daaropvolgende maanden over de hele wereld konden worden ervaren. De explosie verspreidt feitelijk stof en gas in de atmosfeer, waardoor op alle breedtegraden buitengewoon levendige zonsondergangen en zonsopgangen ontstaan. Zelfs in Noord-Europa.
Er zijn verschillende verslagen over de gevolgen van de uitbarsting van Krakatau in heel Europa. Met name in Noorwegen begonnen rode schemeringen eind november 1883 te verschijnen en verdwenen rond eind februari 1884, precies tijdens de ervaring die Edvard Munch ertoe bracht zijn Skrik te schilderen. In een onderzoek werd geprobeerd om de punten te lokaliseren waar de schilder de hemel rood zag worden, en men was in staat om zijn locatie in Ekeberg vrij nauwkeurig te bepalen. De geografie van de plek en het uitzicht op het zuidwesten bevestigen een bevoorrechte positie voor het observeren van rode zonsondergangen veroorzaakt door Krakatau.
De parelmoerwolken in de Schreeuw van Munch?
Alan Light/Wikimedia Commons - CC BY 2.0 DEED
Het is echter niet zeker dat de zonsondergang in de Schreeuw van Munch de gevolgen van de uitbarsting van Krakatau weergeeft. Volgens andere onderzoekers kan de lucht op het schilderij in feite parelmoerwolken voorstellen, een fenomeen dat typisch is voor poolgebieden maar zeer zeldzaam op meer gematigde breedten. Dit zijn verschijnselen die rond 1880 en 1890 werden waargenomen in het zuiden van Noorwegen, precies tijdens de wandeling van Edvard Munch in Ekeberg. Vanuit dit oogpunt lijkt de kleuranalyse dus te wijzen op een parelmoeren zonsondergang en niet op een zonsondergang door vulkanische as.
Ondanks de grote interesse van wetenschappers in het schilderij, lijkt het erop dat de Schreeuw van Munch een zeker mysterie zal blijven behouden. Wat zeker is, is dat die lucht perfect het negatieve gevoel overbrengt dat de man op de voorgrond ervaart, ongeacht het fenomeen dat de Noorse schilder inspireerde. Aan de andere kant vond het ook zijn weg naar de boodschap van zijn kunst.
