Deze vlinders steken de Atlantische Oceaan over en vliegen 4200 km: een nooit eerder geziene reis
Unsplash
Er zijn veel diersoorten die migreren en elk jaar honderden of duizenden kilometers afleggen op zoek naar een milder klimaat. De bekendste zijn ongetwijfeld vogels, maar dat geldt ook voor de Vanessa Cardui, een vlinder die leeft tussen Noord-Afrika en Noord-Europa. In 2013 ontdekte een bioloog echter enkele exemplaren van de Vanessa Cardui in Frans Guyana, aan de kust van de Atlantische Oceaan... maar aan de verkeerde kant. Hoe was dit mogelijk en hoe kwamen deze vlinders in Zuid-Amerika terecht?
Een studie om de migratie van vlinders van Afrika naar Zuid-Amerika te begrijpen
Sinds de eerste waarneming van Vanessa Cardui proberen Gerard Talavera en zijn onderzoeksteam te begrijpen waar de vlinders uit de oude wereld vandaan komen, maar in de nieuwe worden gevonden. Om een antwoord te vinden, gebruikten ze geavanceerde multidisciplinaire instrumenten en voerden ze verschillende analyses uit, waaronder:
- een reconstructie van windbanen in de periode voorafgaand aan de aankomst van de Vanessa Cardui in Frans-Guyana;
- een analyse van het genoom van vlinders, dat veel meer lijkt op de soorten die in Europa en Afrika leven;
- een analyse van het genoom van het door deze vlinders getransporteerde stuifmeel, ook in dit geval behorend tot planten afkomstig uit Europa en Afrika;
- een onderzoek naar de isotopen die de geboorteplaats kunnen aangeven van exemplaren van de Vanessa Cardui, geïdentificeerd in sommige Europese gebieden.
Kortom, uit alle verzamelde gegevens kwam naar voren dat deze vlinders afkomstig zijn uit de oude wereld. Maar hoe kwamen ze dan in Zuid-Amerika terecht? Volgens de onderzoekers, die hun bevindingen publiceerden in het tijdschrift Nature Communications, door vanuit Afrika te migreren op windstromen.
In Zuid-Amerika met de winden van de Sahara: het epos van Europese vlinders
Talavera et al./Nature Communications - 2024
De Vanessa Cardui-vlinders staken vervolgens de Atlantische Oceaan over, beginnend in Afrika en na een reis van 4200 kilometer landend op de kust van Frans Guyana. Dit lijkt voor de hand liggend, maar minder voor de hand liggend is hoe de insecten erin slaagden om in korte tijd duizenden kilometers af te leggen. Zoals we in de inleiding al zeiden, zijn deze vlinders gewend om te migreren, maar ze doen dat maar voor “een paar” honderd kilometer: ze kunnen zeker geen hele oceaan oversteken. En toch deden ze dat.
Volgens onderzoekers is het dankzij de vetreserves en de ongelooflijk gunstige wind mogelijk om een non-stop reis van 5 tot 8 dagen over de Atlantische Oceaan te vliegen. Kortom, de oversteek werd mogelijk gemaakt door de Saharawinden die voedingsstoffen en zand van Afrika naar de Amazone brengen. Daarnaast brachten ze ook verschillende exemplaren van de Vanessa Cardui naar een nieuwe wereld, nog nooit eerder gezien. Dit zijn de woorden van Roger Vila, een van de auteurs van de studie:
Meestal zien we vlinders als symbolen van kwetsbaarheid en schoonheid, maar de wetenschap laat ons zien dat ze ongelooflijke prestaties kunnen leveren. Er valt nog veel te ontdekken over hun capaciteiten.
Perspectieven van het onderzoek: zijn vlinders de enigen die zo migreren?
De ontdekking dat sommige vlinders erin geslaagd zijn om de Atlantische Oceaan over te steken, roept de vraag op: wat als zij niet de enigen zijn? De onderzoekers erkennen dat we de neiging hebben om het vermogen van insecten om zich te verspreiden en nieuwe ecosystemen te koloniseren, te onderschatten. Anders gezegd: de wetenschap heeft mogelijk de frequentie van deze zeer bijzondere migraties onderschat, die mogelijk toenemen door klimaatverandering. In feite zou de wereldwijde temperatuurstijging kunnen leiden tot nieuwe insectenverspreiding en daaruit voortvloeiende veranderingen in ecosystemen.
Zoals men gemakkelijk kan vermoeden, staan we nog aan het begin van een hele onderzoekslijn. Aan de ene kant is het nu mogelijk om Afrikaanse en Europese soorten aan de andere kant van een oceaan te vinden; aan de andere kant is het noodzakelijk om de mogelijke impact van deze migraties op verschillende ecosystemen te bestuderen. En niet te vergeten, om rekening te houden met de wind: die zou hen verder kunnen brengen dan verwacht.
