Hoe zijn de angstaanjagende moderne haaien geëvolueerd? De oorzaak is een fenomeen dat miljoenen jaren geleden plaatsvond
Albert kok/Wikimedia commons - CC BY-SA 3.0
Haaien behoren tot de landwezens, of beter gezegd oceanische, waar mensen het meest bang voor zijn: maar hoe zijn ze geëvolueerd tot de roofdieren die we vandaag de dag kennen?
Wat veroorzaakte de evolutie van haaien?
De haaien die we vandaag de dag kennen, evenals andere wezens op onze planeet, waren niet altijd zo. De evolutie heeft hen tot angstaanjagende jagers van de oceanen gemaakt die elk levend wezen, inclusief de mens, angst inboezemen. Maar wat veroorzaakte deze verandering in de soort?
Een studie heeft ontdekt wat er met haaien is gebeurd en waarom ze er vandaag de dag zo uitzien: 93 miljoen jaar geleden onderging de oceaantemperatuur een zeer sterke stijging en dit kan hebben bijdragen aan de “transformatie” van deze wezens, die grotere afmetingen en een nog grotere snelheid kregen. Deze temperatuurpiek komt overeen met het Krijt en houdt verband met een enorme golf van vulkanische lava die een stijging van de koolstofdioxide veroorzaakte. Als gevolg hiervan zijn de oceanen veel warmer geworden: welk effect heeft dit fenomeen specifiek op haaien gehad, en vooral, waarom?
Hoe haaien zijn veranderd sinds het Krijt: de borstvinnen
Hermanus Backpackers - Great White Shark Cage Diving/Wikimedia commons - CC BY 2.0
Na deze temperatuurstijging ontwikkelden verschillende haaiensoorten nieuwe kenmerken, waaronder langere borstvinnen om sneller te kunnen zwemmen en zich van de zeebodem naar andere delen van de oceaan te kunnen verplaatsen op zoek naar voedsel, concludeerde het team, dat meer dan 500 haaienfossielen onderzocht om de lengte van hun lichaam en vinnen te meten en hun omvang en veranderingen in de loop der tijd te beoordelen.
Phillip Sternes, promovendus in de biologie aan de Universiteit van Californië en co-auteur van het onderzoek, zei: "Borstvinnen zijn een kritieke structuur, vergelijkbaar met onze armen. Wat we zagen na het bestuderen van een enorme dataset is dat deze vinnen van vorm veranderden naarmate haaien hun habitat uitbreidden van de zeebodem naar de open oceaan." Omdat ze de beweeglijkheid bevorderen, gelooft Sternes dat de borstvinnen van haaien lang en dun zijn, vergelijkbaar met vliegtuigvleugels, om het behoud van energie tijdens de beweging te optimaliseren.
Diepzeehaaien zijn niet zoals degenen waar we bang voor zijn
Bovendien bleek uit het onderzoek dat haaien die in open water leven een grotere snelheid bereikten dan haaien die op de zeebodem leefden. Tim Higham, bioloog en co-auteur van het onderzoek, legde uit dat "haaienspieren erg gevoelig zijn voor temperatuur. De gegevens hebben ons geholpen een verband vast te stellen tussen hogere temperaturen, staartbewegingen en zwemsnelheid."
Ongeveer 87 procent van de moderne haaien, zoals rifhaaien en luipaardhaaien, leeft nog steeds in wat de benthische zone wordt genoemd, heel dicht bij de oceaanbodem. Deze exemplaren zijn geen fervente roofdieren zoals de witte haaien die door de open wateren zwerven en kleinere, slankere lichamen hebben. Terwijl de temperatuur van het oppervlaktewater tegenwoordig rond de 20° schommelt, bereikte en overschreed deze 28° tijdens het Krijt. Toenemende warmte, met een piek over een miljoen of twee miljoen jaar, kan het zuurstofniveau op de zeebodem hebben verlaagd, waardoor oude verwanten van haaien geleidelijk zijn geëvolueerd.
