Wat zijn de verschillen tussen Neanderthalers en Sapiens? Weinig, maar fundamenteel voor de evolutie.
Neanderthal-Museum, Mettmann/Wikimedia Commons - CC BY-SA 4.0 / Matteo De Stefano/MUSE/Wikimedia Commons - CC BY-SA 3.0
Jarenlang werden Neanderthalers als een inferieure soort beschouwd: gedrongen, dommer, minder complex, wat allemaal tot hun uitsterving zou hebben geleid.
Met de Neanderthaler delen we echter meer dan 99,5% van de genetische erfenis, en sinds enkele jaren zijn experts begonnen zijn figuur opnieuw te evalueren, zozeer zelfs dat ze van mening zijn dat hij veel meer op ons lijkt dan we dachten.
Kortom, de verschillen tussen Neanderthaler en Sapiens zijn niet zo groot, maar hebben toch tot zijn uitsterven geleid. Hoe is dit mogelijk? Laten we dat samen uitzoeken!
De evolutie: twee soorten met elkaar vergeleken
Om te begrijpen wat de echte verschillen tussen Neanderthalers en Sapiens zijn, moeten we, zoals vaak het geval is, beginnen bij hun oorsprong, dat wil zeggen hun evolutie. Beide soorten stammen in feite af van de Homo heidelbergensis, oorspronkelijk afkomstig uit Afrika.
Tegenwoordig weten we dat Neanderthalers afstammen van populaties Homo heidelbergensis die naar Europa en het Midden-Oosten trokken en ongeveer 400.000 jaar geleden verschenen. Sapiens daarentegen stammen af van populaties die in Afrika zijn gebleven en ongeveer 300.000 jaar geleden verschenen.
Hier zijn de eerste overeenkomsten en de eerste verschillen: Homo neanderthalensis en Homo sapiens delen meer dan 99,5% van hun DNA. Sterker nog, wij dragen genen van onze prehistorische verwanten in ons genoom, en andersom: sommige van onze genen werden aan hen doorgegeven en kwamen duizenden jaren later weer bij ons terug.
Kortom, Sapiens en Neanderthalers verschillen niet zo veel van elkaar, zozeer zelfs dat sommige experts zich hebben afgevraagd of het twee verschillende soorten zijn. Toch bestaan er enkele verschillen, en die zijn van cruciaal belang.
Cognitie: twee breinen vergeleken
Paul Hudson/Flickr - CC BY 2.0
Ondanks het gedeelde genoom komen de verschillen tussen Neanderthalers en Sapiens naar voren op fysiek en vooral mentaal niveau.
Neanderthalers hadden een gedrongen bouw, aangepast aan het koude klimaat van het glaciale Europa, en grotere hersenen.
Sapiens daarentegen waren leniger, slanker en hadden iets kleinere hersenen dan hun verwanten, ongeveer 1300-1400 kubieke centimeter groot.
Recent onderzoek, gepubliceerd in Science, heeft aangetoond dat de ontwikkeling van de hersenen wordt beïnvloed door het TKTL1-gen en dat dit bij beide soorten slechts één aminozuur verschilt. Dit verschil leidde ertoe dat Homo sapiens meer neuronen had, ondanks hun kleinere hersenen.
Bijgevolg zou onze soort een complexere neuronale organisatie hebben gehad, een groter vermogen tot innovatie en zelfs een meer gesofisticeerde sociale organisatie. Allemaal elementen van een succesvol evolutionair pad.
Toch zijn zelfs vandaag de dag sommige van onze kenmerken terug te voeren op de genetische erfenis van de Neanderthaler, zoals:
- steil, dik haar;
- een hogere neus, die zich beter aanpast aan lage temperaturen;
- een lagere pijngrens;
- de neiging om 's ochtends vroeg wakker te worden.
De uitsterving: het echte verschil tussen Neanderthalers en Sapiens?
Zoals we al zeiden, gelooft niet iedereen dat de Neanderthalers echt zijn uitgestorven. Natuurlijk is er tegenwoordig niemand meer die tot deze soort behoort, maar de aanwezigheid van hun genoom in het onze staat buiten kijf.
Zelfs vandaag de dag bestaan er nog steeds veel twijfels over het uitsterven van de Neanderthaler. Tot voor kort werd gedacht dat de komst van Sapiens een aanzienlijke impact had op het voortbestaan van onze verwanten. Maar de werkelijkheid is wellicht complexer.
De twee soorten moderne mensen vermengen zich al duizenden jaren en op verschillende momenten in hun evolutionaire geschiedenis. Bovendien zijn directe conflicten tussen menselijke groepen die tot de twee soorten behoren niet gedocumenteerd.
Toch moeten er verschillen zijn tussen Neanderthalers en Sapiens die de verdwijning van de eerste zo'n 30.000 jaar geleden en het voortbestaan van de tweede verklaren. Enkele van de meest recente hypotheses hebben betrekking op
- de evolutie van de hersenen en de functie van sociale samenwerking;
- een grotere genetische variabiliteit en dus een grotere weerstand tegen ziekten;
- een welbespraakte taal en een grotere neiging tot complexe communicatie.
Neanderthalers waren in werkelijkheid niet dom en onbekwaam, maar meer ontwikkeld dan we dachten. Toch zijn de verschillen met onze soort anders en kunnen ze hebben bijgedragen aan hun verdwijning.
Of misschien ook niet, omdat een deel van hen in ons voortleeft en omgekeerd.
