De terugkeer van de oeros, de vier eeuwen geleden uitgestorven stier die hielp bij de ontwikkeling van de beschaving
X/ DFoidl/Wikimedia commons - C BY-SA 3.0
We hebben nog nooit een oeros gezien, de voorouder van de huidige stieren en koeien. Althans, geen “originele”.
Dit oeroude dier komt dankzij de wetenschap weer tot “nieuw leven”. Een keuze die voortkomt uit de wens om het ecosysteem te beschermen.
Hoe? Om daar achter te komen, moeten we vele, vele jaren terug in de tijd gaan en zijn geschiedenis leren kennen.
Het verhaal van de oeros, een enorm uitgestorven rund
De wilde oeros, wetenschappelijke naam Bos taurus primigenius, was een reusachtige koe die ongeveer twee miljoen jaar lang Azië, Europa en Noord-Afrika bewoonde.
Dit nu uitgestorven dier speelde een cruciale rol in ons verleden, zoals rotstekeningen uit het Pleistoceen en de Griekse mythologie laten zien.
In alle oude culturen was de oeros een rund dat werd beschouwd als een symbool van kracht en een echte trofee voor degenen die erin slaagden hem te vangen.
Hoewel hij door de mens werd bejaagd, bleek hij zo'n tienduizend jaar geleden een enorme bondgenoot voor de beschaving en haar ontwikkeling: dankzij zijn domesticatie konden de hulpbronnen, de landbouw en het transport in India, Turkije en Egypte worden uitgebreid.
In Europa was dit dier fundamenteel en zijn grootte was iets kleiner dan die van een olifant, volgens de verhalen van Julius Caesar: hij woog een ton en werd 1,80 cm hoog.
De kleur van zijn snuit was licht en zijn krachtige poten waren gestructureerd om lange afstanden af te leggen, terwijl zijn gebogen hoorns, 18 cm dik en meer dan een meter lang, niet verhinderden dat hij heel behendig was om zich tegen wolven te verdedigen.
Wanneer is de oeros, de voorouder van het moderne rund, uitgestorven?
GerardM/Wikimedia commons - CC BY-SA 3.0
Deze dieren voedden zich met gras en gebladerte en konden zich aanpassen aan verschillende Europese habitats, met uitzondering van de boreale bossen.
Kuddes konden tot 30 dieren omvatten en de gemiddelde duur van hun bestaan was ongeveer 30 jaar.
Van de drie soorten oerossen, de Indische, de Euraziatische en de Noord-Afrikaanse, wordt aangenomen dat de laatste de voorouder is van de moderne Europese runderen.
In de 13e eeuw werd de soort al bedreigd door de mens, tot hij in 1627 uitstierf. De laatste kleine kudde bevond zich in een koninklijk jachtreservaat in Jacktorów, een bos in Polen.
De oeros, het grootste zoogdier van Europa waarvan het oudste fossiel 700.000 jaar oud is, is echter terug. Op welke manier? Net als de mammoet krijgen de voorouders van de stieren die ons landschap hebben gevormd misschien een “tweede kans”.
De vroege mens begreep het nut van de oeros voor zijn levensonderhoud en zo ontstonden kuddes die leidden tot de koeien van vandaag. De mensen van nu hebben het belang ingezien van het herintroduceren van dit dier in het wild voor de biodiversiteit.
En het is precies voor dit doel dat de Taurus arriveerde, gefokt om te lijken op de uitgestorven oeros.
De komst van de Taurussen: een kudde zal worden gehuisvest in Schotland
De “nieuwe” oerossen zouden kunnen worden gehuisvest op een landgoed bij Loch Ness in Schotland.
De in Findhorn gevestigde liefdadigheidsinstelling Trees for Life heeft voorgesteld om een kudde te huisvesten op Dundreggan, waardoor deze dieren voor het eerst sinds de bronstijd weer in het Verenigd Koninkrijk worden geïntroduceerd.
Er zijn al taurussen geïntroduceerd in de Côa-vallei, in Portugal, door de organisatie Rewilding Portugal, en ook in Kroatië, Spanje en Tsjechië. Het doel van Trees for Life is om in 2026 15 exemplaren uit Nederland te verwelkomen.
Het doel, legt directeur Steve Micklewright uit, is om te leren van het verleden en onze blik te richten op de bescherming van natuurlijke habitats:
“Het introduceren van taurussen, vergelijkbaar met oerossen, in de Highlands vier eeuwen na hun uitsterven zal een vitale maar lege ecologische niche opvullen, waardoor we kunnen bestuderen hoe deze buitengewone wilde runderen een krachtige bondgenoot kunnen zijn in het omgaan met natuurlijke noodsituaties,” beweerde hij.
De terugkeer van de oeros kan ook andere diersoorten helpen gedijen: het grazen en vertrappelen van de grond biedt nieuwe mogelijkheden voor ontkieming en onderdak voor kleine dieren.
Kortom, volgens deskundigen is de oeros het juiste dier om veel ecologische problemen te helpen herstellen.
Om dit te bereiken heeft de wetenschap zich tot het terugkruisen gewend: de genen van de oeros leven nog steeds in moderne runderen en het kruisen van de genen die het meest lijken op uitgestorven voorouders is de sleutel.
De eerste pogingen dateren uit de jaren ’20 met Heckrunderen, geboren in Duitsland, gevolgd door Hooglandrunderen, maar het in Nederland gevestigde programma Tauros, gaat door en heeft grote plannen voor de komende twee decennia.
