De babiroesa is het enige varken ter wereld met slagtanden, maar vandaag is zijn voortbestaan in gevaar
Masteraah/Wikimedia Commons - CC BY-SA 2.0 DE
Een van de vreemdste en meest eigenaardige diersoorten is ongetwijfeld de babiroesa, een wild varken dat in Indonesië leeft en er beslist bijzonder uitziet.
De babiroesa staat zeker niet bekend om zijn elegantie, maar toch is het een zeer fascinerend dier, mede dankzij één bijzonder kenmerk.
Dit wilde varken is namelijk het enige dier ter wereld waarvan de slagtanden het vlees en de huid van de snuit doorboren tijdens de groei. Laten we meer te weten komen over dit wezen en de uitdagingen waarmee het vandaag de dag wordt geconfronteerd.
Het verhaal van de babiroesa, Indonesisch hertzwijn
Het bekendste kenmerk van de babiroesa zijn ongetwijfeld de slagtanden die de snuit doorboren en omhoog groeien, naar het hoofd toe gebogen.
Hun gelijkenis met het gewei van een hert is niet onopgemerkt gebleven, zozeer zelfs dat de naam “babiroesa” “hertzwijn” betekent in het Maleisisch.
Voordat we begrijpen waar de slagtanden van de babiroesa voor dienen en waarom ze op zo'n unieke manier groeien, moeten we ons richten op een andere bijzonderheid: zijn evolutionaire geschiedenis.
Hoewel het deel uitmaakt van de varkensfamilie, heeft dit varken, ongeveer 60 centimeter lang en ongeveer 90 centimeter breed, zich losgemaakt van de lijn die tussen 26 en 12 miljoen jaar geleden tot varkens zou hebben geleid.
Door de stijgende zeespiegel werden de Indonesische eilanden gescheiden van de rest van Azië, wat bijdroeg aan de isolatie van de babiroesa. Vandaag de dag zijn er drie verschillende soorten, die allemaal in Indonesië leven:
- Babyrousa babyrussa, bedekt met een goudkleurige vacht en komt voor op Buru en Sula, twee eilanden in de Indonesische archipel;
- Babyrousa celebensis, de bekendste, met een bruingrijze vacht en leeft op het eiland Sulawesi;
- Babyrousa togeanensis, die zoals zijn naam al doet vermoeden leeft op de Togian eilanden, gekenmerkt door de afwezigheid van haar.
Technisch gezien bestaat er nog een vierde soort, de Babyrousa bolabatuensis, maar helaas wordt deze inmiddels als uitgestorven beschouwd. Een lot dat, zoals we zullen zien, ook de andere drie zou kunnen treffen.
Dagelijks leven in het regenwoud
Het natuurlijke leefgebied van de babiroesa is het regenwoud van de Indonesische eilanden.
Hier voedt hij zich van jongs af aan met grassen, bessen en eikels. Indien mogelijk ook insectenlarven: een onmisbare bron van eiwitten.
Juist zijn spijsverteringsstelsel is lange tijd een vraagteken geweest. In tegenstelling tot andere varkens heeft de babiroesa namelijk een spijsverteringsstelsel met twee kamers dat sterk lijkt op dat van schapen, ongetwijfeld een bevestiging van zijn oude afstamming.
Om de bladeren en vruchten te zoeken waarmee hij zich voedt, graaft de babiroesa met zijn voorpoten in de grond zoals een wild zwijn dat zou doen. Hij kan ook op zijn achterpoten staan, afhankelijk van zijn voedingsbehoeften.
En de slagtanden?
Waar dienen de hoektanden van de babiroesa voor?
Terence Ong/Wikimedia Commons - CC BY-SA 3.0
Zoals we al zeiden, zijn de slagtanden van de babiroesa zijn bekendste kenmerk, en daar zijn goede redenen voor.
In tegenstelling tot de meeste varkens, ontwikkelen de bovenste hoektanden zich namelijk niet naar beneden, maar komen ze uit de snuit, doorboren het vlees en de huid en buigen dan naar het voorhoofd.
Dit zijn zeer lange tanden die gedurende het hele leven van de babiroesa blijven groeien, maar er zijn nog steeds twijfels over hun functie.
Het is zeker dat de slagtanden van de babiroesa geëvolueerd zijn met functies als verdediging en voor gevechten onder mannetjes, maar vandaag de dag?
Tegenwoordig is dit niet langer hun doel, gezien de manier waarop ze naar het voorhoofd buigen, maar ze zouden een functie kunnen hebben bij paringsrituelen.
Relaties met de mens en het risico van uitsterven
De relatie tussen de mens en de babiroesa is altijd complex geweest. Er zijn grotschilderingen van deze varkens die bijna 40.000 jaar oud zijn en sommige lokale bevolkingsgroepen hebben zelfs geprobeerd om ze te domesticeren, maar met weinig succes.
Tegelijkertijd bedreigt de toenemende ontbossing de habitat van de babiroesa, waardoor leefruimte en voedselbronnen voor zijn voortbestaan worden weggenomen. Om nog maar te zwijgen van de stroperij, die vaak te wijten is aan de vraag naar slagtanden op de zwarte markt.
Vandaag de dag is de babiroesa in feite een zeldzaam dier dat met uitsterven wordt bedreigd: een van de geregistreerde soorten wordt al als uitgestorven beschouwd en de andere zouden snel kunnen volgen.
Kortom, het kennen en beschermen van de babiroesa is essentieel voor het behoud van de biodiversiteit, maar ook voor het verbeteren van de natuur- en cultuurgeschiedenis van Indonesië. Net als het bestaan van een bizar uitziend maar niettemin bijzonder wild varken.
